FOEMULA 1 Fren

320 km/h süratten 80 km/h sürate 3
saniyede indirir. Arabanın yavaşlaması sırasında, sert frenlemelerde 4
g'ye kadar bir güç üretilir.

F1 araçlarında da yol arabaları gibi disk frenler kullanılır, ancak
bunlar 750° C'de çalışmaya göre tasarlanmışlardır ve her yarıştan sonra
değiştirilirler. Sürücüler, sert fren yaptıklarında araçlarının düzgün
bir çizgide yalpalama yapmadan durmasını isterler. Bunu sağlamak içinde
direksiyon üzerinde bulunan bir düğme yardımıyla aracın ön ve arka fren
baskı dengelerini ayarlarlar. Fren güçleri genelde %60 ön, %40 arka
frenler olarak ayarlanır. Bunun sebebi sürücü frene asıldığı zaman araç
ağırlığının öne yığılması ve arka kısmın hafiflemesidir. Eğer fren
baskı güçleri 50/50 ayarlansaydı arka taraf daha hafif olacağı için
tekerlekler kilitlenecekti. Aşağıdaki fotoğraflardan soldaki Ferrari
F1-2002 önfrenini, ortadaki ise 1998 McLaren MP4/13'ün arka frenini
göstermektedir:

Sıralama turları için fren disklerinin ömrü önemli olmadığı için daha
ince diskler kullanılır, böylece aracın hareketsiz ağırlığı azaltılır.
Yarış diskleri genelde 28mm (maksimum müsaade edilen) kalınlığında
olmasına karşın sıralama turlarında kullanılanlar 21 mm
kalınlığındadır. Ferrari ince disklere ilaveten sıralama turlarında
ayrıca hafif kaliprelerde kullanıyor. Takımlar sıralama turları
sırasında aerodinamik avantaj elde etmek için ön frenlerde diskleri
soğutmak için kullanılan kanalları ya çok küçük tutarlar yada hiç
kullanmazlar.

Fren pedalına basıldığında fren hidroliği pistonların içine aktarılır,
pistonlarda balataları iterek diski sıkıştırır ve tekerleğin
yavaşlamasını sağlar. Diskler çoğunlukla deliklidir, bu sayede içlerine
giren hava akımı ısı seviyesini düşük tutar.

Sağ taraftaki resimde Ferrari F1-2000'deki iki fren ana silindirleri
görülmekte. Bunlar ancak aracın burnu söküldüğünde ortaya çıkarlar. Bu
silindirlerde ön ve arka frenler için gerekli olan sıvı (hidrolik)
bulunur. Ön ve arka frenler ayrı ayrı bağlanmıştır. Bu sayede
sistemlerden birinde arıza olursa pistte durabilmek için ön veya arka
frenlerden birisi devrede kalır.



Fren Üretimi

Bu frenler yüksek teknoloji ürünü karbon malzemelerden yapıldıkları
için çok pahalıdır ve tek bir diskin üretilmesi yaklaşık beş ay sürer.
Diski yapmanın ilk adımı beyaz polyacrylo nitrile (PAN) fiberlerini
tamamen kararana kadar ısıtmakla başlar. Bu işlem malzemeyi
ö-oksidasyona uğratır. Daha sonra şekil verilerek kesilir ve karbonize
edilerek saf karbon fiber elde edilir. Daha sonra iki yoğunluk azaltıcı
ısıl işlem yaklaşık 1000 derecede gerçekleştirilir. Bu işlem yüzlerce
saat sürer ve bu sürede malzemenin içinde bulunduğu fırına hidrokarbon
zengini gazlar enjekte edilir. Buda malzeme katmanlarının birbirlerine
geçerek sert bir materyal oluşturmasını sağlar. İşlemleri biten diske
ise daha sonra son şekli verilip araca takılacak hale getirilir.

F1 araçlarında kullanılan frenleri yapan iki ana şirket vardır, AP
Racing ve Brembo (Brembo AP Racing'i satın aldığı için aslında tek
şirket de denilebilir). Karbon diskler ve balatalar çelikten daha fazla
aşındırıcıdır ve ısıyıda daha rahat dağıtırlar. Çelik frenler CART
yarışlarında kullanılıyor ve ısı transferi ve yüksek ısı altında şekil
değiştirmeleri yüzünden F1'de tercih edilmiyorlar. Aynı zamanda metal
fren diskleri yaklaşık 3 kg gelirken, tipik bir karbon fren sistemi 1.4
kg ağırlığındadır. Ancak metal frenler karbonlara göre sürücü
tarafından daha fazla hissedilir. Balataların ve disklerin performansı
ısılarına çok bağlıdır. Frenlerin normal çalışma ısıları 400-800 derece
arasındadır. Bu ısıyı araçlar virajı alırken jantın içinden kıpkırmızı
olan disk sayesinde görebilirsiniz.











__________________